سوودەکانى خواردنى شمڵى بۆ خانمان!

شمڵى چەندین ماددەی خۆراکی پێویست لەخۆدەگرێت، ئەمانەش یارمەتیدەر دەبن بۆ ئەوەی ببێتە دژە ئۆکسێنەرێکی زۆر بەهێز.

هەندێک لەو ماددە خۆراکیانە کە بەڕێژەیەکى بەرز لە شمڵیدا هەیە، بریتین لە:

1. کۆڵین
2. ئینۆسیتۆڵ
3. بایۆتین
4. ڤیتامین A
5. ڤیتامینەکانی B
6. ڤیتامین D
7. ڕیشاڵی تواوە و نەتواوە
8. ئاسن

سوودەکانی چین؟

خواردنی شمڵى ڕەنگە یارمەتیدەر بێت بۆ کێشەکانی هەرس و کەمبوونەوەی هۆرمۆنی تێستۆستیرۆن(هۆرمۆنى نێرەکى) و هەوکردنی جومگەکان.

لە ئێستادا بەڵگەی یەکلاکەرەوەی تەواو نییە کە پشتگیری تەواو لە بەکارهێنانی شمڵى بۆ هەر مەبەستێکی پزیشکی بکات.

بەڵام خەڵک سەدان ساڵە یان ئەگەری هەیە هەزاران ساڵە شمڵى بە شێوەی جیاواز بەکاردەهێنن بۆ چارەسەرکردنی کۆمەڵێک حاڵەتی زۆر فراوانى تەندروستى، وەک:

 

• کێشەکانی هەرسکردن، لەوانە قەبزی، لەدەستدانی ئارەزووی خواردن و هەوکردنی گەدە
• بەرهەمهێنان و ڕۆیشتن و زیادکردنى شیری دایک
• شەکرە
• کەمی هۆرمۆنی تێستۆستیرۆن یان زیادکردنى ئارەزووی سێکسی
• کەمکردنەوەى سوڕی مانگانە بە ئازار
• وەستانی سوڕی مانگانە
• هەوکردنی جومگەکان
• پەستانی بەرزی خوێن
• قەڵەوی
• کێشەی هەناسەدان
• دومەڵ
• باشکردنى توانای وەرزشی کەم
• برینی گەدە
• برینە کراوەکان
• ئازاری ماسولکە
• شەقیقە و سەرئێشە
• ئازارەکانی منداڵبوون

لە نێو هەموو ئەو سوودە تەندروستییانەی کە باسکراون لە فێنۆگریک، تەنیا چەند سوودێکی کەمیان بە شێوەیەکی بەرچاو بە بەڵگەی زانستی پشتگیری کراون.

 

لەنێو سوودەکانی تردا، هەندێک لێکۆڵینەوە باس لەوە دەکەن کە شمڵى ڕەنگە:

کەمکردنەوەی مەترسی تووشبوون بە نەخۆشی شەکرە

چەند لێکۆڵینەوەیەکی زۆر لەسەر ئاژەڵان دەریانخستووە کە لانیکەم چوار پێکهاتەی ناو ڕەشکە تایبەتمەندی دژە شەکرەیان هەیە. ئەوان بە پلەی یەکەم:

• کەمکردنەوەی مژینی گلوکۆز لە ڕیخۆڵەدا، کە ئەمەش هۆکارێکى سەرەکیە بۆ دابەزاندنى شەکر لە خوێندا.
• دواخستنی بەتاڵبوونەوەی گەدە، کە ئەمەش وادەکات خواردنێکى کەمتربخورێت شەکر دابەزێت لە خوێندا.
• باشترکردنی هەستیاری و کارکردنی ئەنسۆلین، کە ئەمەش دەبێتە هۆى کەمکردنەوەى بەرگرى ئەنسولین لە خانەکاندا، زوترشەکردەسوتێت.

کەمکردنەوەی چڕیی پڕۆتینی بەستنەوەی چەوری.

لە توێژینەوەیەکی ساڵی ٢٠١٧دا، سەرچاوەی متمانەپێکراو، ئەو دوو گروپ مشکانەی کە خۆراکی چەوری زۆریان پێدرابوو، لە هەمانکاتدا بەشێکیان تەواوکەرى خۆراکى کە تۆوى شمڵى تێدا بوو بەڕێژەى2% بۆ ماوەی ١٦ هەفتە بەرگەگرتنی گلوکۆزیان باشتر بوو لە چاو ئەوانەی کە تەواوکەرەکەیان وەرنەگرتبوو.

بەڵام شمڵى بەرگەگرتنی گلوکۆزی باشتر نەکرد لەو مشکانەی کە خۆراکی کەم چەورییان خواردبوو. هەروەها، نووسەران گەیشتنە ئەو ئەنجامەی کە 4 ڕۆژ وەرزشی لەسەر تایەی خولاوە لە کۆتاییدا کاریگەرتر بووە لە باشترکردنی بەرگەگرتنی گلوکۆز لە هەموو مشکەکاندا لە چاو خواردنى شمڵى.

بە گشتی توێژەران سوودێکی کەمتریان لە شمڵى دۆزییەوە لەوەی کە پێشبینیان دەکرد.

 

باشترکردنی بەرهەمهێنان و لێشاوی شیر

ڕەنگە شمڵى یارمەتیدەر بێت لە هاندانی بەرهەمهێنانی شیری دایک و ئاسانکردنی ڕۆیشتنی شیری دایک. پزیشکانی پزیشکی میللى ئاسیا لە مێژە پێشنیاری شمڵیان کردووە بۆ ئەم مەبەستە.

 

لە لێکۆڵینەوەیەکی ساڵی 2014دا، 25 ژنى گرتەوە کە تازە منداڵیان ببوو، ڕۆژانە بۆ ماوەی 2 هەفتە سێ کوپ چای شمڵیان خواردووەتەوە و لە هەفتەی یەکەمدا قەبارەی شیریان زیادی کردووە.

 

باشترکردنی دابەزاندنی کێش

ڕەنگە شمڵى ئارەزووی خواردن سەرکوت بکات و هەستکردن بە تێری زیاد بکات، ئەمەش یارمەتیدەرە بۆ کەمکردنەوەی زیادەڕۆیی لە خواردن و دەبێتە هۆی دابەزاندنی کێش.

 لە توێژینەوەیەکی ساڵی ٢٠١٥داTrusted Source، نۆ ژنى بەشداربووی کۆری کە کێشیان زیادبوو، پێش نانخواردنی نیوەڕۆ چای شمڵى، ڕەشکە، یان شییان خواردووەتەوە. ئەوانەی چای شمڵیان خواردووەتەوە ڕایانگەیاندووە کە کەمتر هەستیان بە برسێتی کردووە و زیاتر تێربوونیان هەیە..

بەرزکردنەوەی هۆرمۆنی تێستۆستیرۆن و زیادکردنی ژمارەی سپێرم

ڕەنگە شمڵى یارمەتیدەر بێت بۆ زیادکردنی ئاستی هۆرمۆنی تێستۆستیرۆن و سپێرم.

 لە توێژینەوەیەکی ساڵی ٢٠١٧دا سەرچاوەی متمانەپێکراو، ٥٠ خۆبەخشی پیاو بۆ ماوەی ١٢ هەفتە دەرهاویشتەیەکی تۆوی شمڵیان خواردووە. نزیکەی لەسەدا ٨٥ی بەشداربووان ژمارەی تۆوەکانیان زیادیکردووە.

هەروەها ئەنجامەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە دەرهێنراوەکە بەردەوام وریایی دەروونی و باری دەروونی و ئارەزووی سێکسی باشتر کردووە.

 

کەمکردنەوەی هەوکردن

ئاستی بەرچاوی دژە ئۆکسێنەرەکان لە شمڵیدا توانایەکی زۆری پێدەبەخشێت وەک دژە هەوکردن.

 ئەنجامی توێژینەوەیەکی ساڵی ٢٠١٢ لەسەر مشکەکان ئەوە دەردەخەن کە ڕێژەی بەرزی فلاڤۆنۆیدی دژە ئۆکسێنەر لە تۆوی شمڵیدا دەتوانێت هەوکردن کەم بکاتەوە.

 کەمکردنەوەی مەترسی تووشبوون بە حاڵەتەکانی دڵ و پەستانی خوێن

ڕەنگە شمڵى یارمەتیدەر بێت لە ڕێکخستنی ئاستی کۆلیسترۆڵ و باشترکردنی پەستانی خوێن، ئەمەش مەترسی تووشبوون بە حاڵەتەکانی دڵ کەمدەکاتەوە و تەندروستی دڵ باشتر دەکات.

 ڕەنگە ئەمەش لەبەر ئەوە بێت کە تۆوی شمڵى بە نزیکەیی لەسەدا ٤٨% ڕیشاڵی خۆراکی تێدایە. هەرسکردنی ڕیشاڵی خۆراکی زۆر سەختە، هەروەها جێڵێکی چەسپاو لە ڕیخۆڵەکاندا دروست دەکات کە هەرسکردنی شەکر و چەوریەکان قورستر دەکات.

 

کەمکردنەوەی ئازار

شمڵى لە مێژە بۆ کەمکردنەوەی ئازار لە سیستەمی پزیشکی تەقلیدیدا بەکاردەهێنرێت.

 توێژەران پێیان وایە ئەو پێکهاتانەی کە پێیان دەوترێت ئەلکالۆید لە گیاکەدا یارمەتی ڕێگریکردن لە وەرگرە هەستیارەکان دەدەن کە ڕێگە بە مێشک دەدەن هەست بە ئازار بکات.

 لە توێژینەوەیەکی ساڵی ٢٠١٤دا، سەرچاوەی متمانەپێکراو، ٥١ ژن کە سوڕی مانگانەیان ئازاری هەیە، ڕۆژانە سێ جار کەپسولی تۆوی تۆوی شمڵیان خواردووە بۆ ماوەی ٣ ڕۆژی یەکەمی سوڕی مانگانەیان بۆ ماوەی ٢ مانگ لەسەریەک. ماوەی ئازاریان کورتتر بووە و نیشانەکانی کەمتر لە نێوان مانگەکاندا دەرکەوتووە.

 

 

کاریگەری نەرێنی و کارلێککردن و ژەمە زۆرەکان

1. کاریگەری لاوەکی شمڵى دەتوانێت بریتی بێت لە تێکچوونی گەدە و سەرگێژخواردن.
2. هەندێک لە کاریگەرییە نەخوازراوەکانی باوی شمڵى بریتین لە:
3.  
4. سکچوون
5. گەدەیەکی تێکچوو
6. میز، ئارەقە، یان شیری دایک کە بۆنێکی ناخۆشى لێدێت.
7. گێژی
8. سەرئێشە
9. هەندێک کەس کاردانەوەی حەساسیەتیان بەرامبەر بە ڕەشکە هەبووە، هەرچەندە ئەمە دەگمەنە.
10.  
11. ژنانی دووگیان پێویستە خۆیان لە بەکارهێنانی شمڵى بەدوور بگرن چونکە پێکهاتەیەکی تێدایە کە دەبێتە هۆی هاندانی گرژبوونەوە و لەوانەیە ببێتە هۆی نائاسایی لەدایک بوون منداڵى نەباکام.
12.  
13. هەروەها شمڵى دەتوانێت بە هەمان شێوەی هۆرمۆنى ئیسترۆجین لە جەستەدا کار بکات، بۆیە ڕەنگە کاریگەری نەرێنی لەسەر ئەو کەسانە هەبێت کە تووشی شێرپەنجەی هەستیاری هۆرمۆنبوون.

بەگشتی کەسێک کە هەر کێشەیەکی تەندروستی هەبێت پێویستە خۆی لە شمڵى بەدوور بگرێت یان بە وریاییەوە بەکاریبهێنێت. پێش ئەوەی تاقی بکەیتەوە لەگەڵ پزیشک قسە بکە.

شمڵى کارلێکی نەرێنی لەگەڵ زۆرێک لە دەرمانەکاندا نییە، بەڵام ڕەنگە هەندێک لە پێکهاتەکانی گیاکە ئەرکی هاوشێوەی دەرمانەکان ئەنجام بدەن، بۆیە ڕەنگە خواردنی هەردووکی سەلامەت نەبێت.

 تێگەیشتن لە مەترسییەکانی زیادەڕۆیی لە خواردنی شمڵى پێویستی بە لێکۆڵینەوەی زیاتر دەبێت. وەک هەر خۆراکێک یان تەواوکەرێکی دەرمانی، باشتر وایە شمڵى زیاد بکرێت بۆ خۆراکەکە بە ڕێژەیەکی کەم و جێگیر.

 

ئەنجام

خەڵک سەدان ساڵە شمڵى بەکاردەهێنن بۆ چارەسەرکردنی حاڵەتەکان لە ناجێگیری شەکری خوێنەوە تا کەمبوونەوەی هۆرمۆنی تێستۆستیرۆن.

لە کاتێکدا ڕەنگە سوودی تەندروستی هەبێت، بەڵام شمڵى ناتوانێت هیچ حاڵەتێک چارەسەر بکات. پێویستە پزیشک بە زووترین کات هەموو نیشانەکان هەڵسەنگێنێت بۆ ڕێگریکردن لە ئاڵۆزییەکان.

 ئەو کەسانە، بەتایبەتی ئەوانەی کە حاڵەتی درێژخایەنیان هەیە و ژنانی شیردەر، پێویستە پێش دەستپێکردنی تەواوکەری شمڵى یان بە شێوەیەکی بەرچاو زیادکردنی ڕێژەی خۆراکی لەگەڵ پزیشک قسە بکەن.