بەم ئامۆژگاریانە لە کاتی ڕۆژووگرتندا تەرکیزێکی بەرز و بیرکردنەوەی ئەرێنی بە مێشکت بدە

ڕۆژووگرتن باری دەروونی باشتر دەکات و بیرکردنەوەی ئەرێنی بەرەوپێش دەبات و تەرکیز زیاد دەکات لە کاتی بەڕۆژووبووندا. بەم شێوەیە چەندین لێکۆڵینەوە ئاماژەیان بە سوودەکانی ڕۆژووگرتن لەسەر تەندروستی دەروونی و دەروونیت کردووە، بەبێ جیاوازی.

 مانگی ڕەمەزان تەنها دەرفەتێک نییە بۆ بەڕۆژووبوون لە خواردن و خواردنەوە؛ بەڵکو دەرفەتێکە بۆ تێڕامان و نیازێکی دڵسۆزانە بۆ دوورکەوتنەوە لە خووی خراپ، بۆ ئەوەی گۆڕانکارییەکی ئەرێنی لە ژیانتدا بهێنێتە ئاراوە، لە هەمان کاتدا دوورکەوتنەوە لە خواردن لە کاتی ڕۆژوودا دەبێتە هۆی بەرزکردنەوەی تەندروستی مێشک، ئەمەش ڕەنگدانەوەی ئەرێنی لەسەر تۆ دەبێت شێوازی بیرکردنەوە و مەزاج.

 

دۆخی بیرکردنەوەی دەروونی لە کاتی ڕۆژوودا دەتوانێت ئەرێنی یان نەرێنی بێت. ئەوەش بەندە بە خۆراکی دەروونیتەوە و چۆن مێشکت لەسەری ڕابهێنیت؟ عەقڵ وەک ئامێری پەخش وایە، تۆ فرێکوێنسی دەنووسیت بۆ ئەوەی ئەو کەناڵەت پێبدات کە دەتەوێت، بۆیە سووتەمەنی بە مێشکت دەدەیت بۆ ئەوەی ڕووناکی بکاتەوە.

 

گومانی تێدا نییە ڕۆژووگرتن ئەو خووانەت دەگۆڕێت کە بە درێژایی ساڵ ڕاهاتوویت لەسەریان. لە هەمان کاتدا، ئامێری مێشک یان سیگناڵە دەمارییەکان یان سەقامگیری سۆزداری پەخش دەکات، بە پشتبەستن بە زانیارییەکانی تۆ. بەم شێوەیە پێویستت بە ئامادەکردنی مێشکت دەبێت بۆ ئەم گۆڕانکاریانە و پاڵنانی بەرەو بیرکردنەوەی ئەرێنی بەتایبەت لە کاتژمێرەکانی ڕۆژوودا.

 

لەم ڕوانگەیەوە پزیشکی پسپۆڕی تەندروستی دەروونی، دکتۆر دینا جەلال، گرنگترین ئامۆژگارییەکانتان بۆ دابین دەکات کە تەرکیزێکی بەرز و بیرکردنەوەی ئەرێنیتان پێدەبەخشێت لە ماوەی کاتژمێرەکانی ڕۆژووگرتندا، بەو پێیەی کاریگەرترینن لەسەر هەموو بابەتەکانی ژیانت لە ماوەی مانگی پیرۆزدا.

 

پسپۆڕی تەندروستی دەروونی و ڕاوێژکاری خێزان و سایکۆدراما، د.دینا جەلال

 

ڕۆژوو ناسنامەی کەسی و بیرکردنەوەی ئەرێنی لە ڕەمەزاندا دەکێشێت

 پەیوەندییەکی بەهێز لە نێوان ڕۆژووگرتن و بیرکردنەوەی لۆژیکی ئەرێنیدا هەیە. بەم شێوەیە دکتۆر دینا جەختی لە بەهێزی پەیوەندی نێوانیان کردەوە، چونکە بەڕۆژووبوون کێشە دەروونییەکان کەم دەکاتەوە، نەک بە پێچەوانەوە، وەک زۆرێک پێیان وایە. زۆرێک لە لێکۆڵینەوەکان ئاماژەیان بەوە کردووە کە بەڕۆژووبوون نەخۆشییە دەروونییەکان کەمدەکاتەوە، بەشێوەیەکی ئەرێنی کاریگەری لەسەر هەموو لایەنەکانی تەندروستی دەروونی و جەستەیی دەبێت، هەروەها مامەڵەکردنێکى باشتر لەگەڵ قەیران و کێشە دەروونییەکان بەرەوپێش دەبات. بەتایبەت لە مانگی ڕەمەزاندا، کە پەیوەندی نێوان تەندروستی دەروونی و شوناسی کەسی، و نێوان کردەوە ڕۆحیەکان و پەیوەندیمان لەگەڵ خودا بە مانا گشتییەکەی، تێکەڵدەبن مرۆڤ خۆى لە دۆخێکى زۆر تایبەتدا دەبینێتەوە.

 

 

ڕۆژوو بیرکردنەوەیەکی ئەرێنی سەبارەت بە پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان بەرەوپێش دەبات

   د.دینا دەڵێت: ئەم مانگە پیرۆزە تایبەتمەندە بە بەهێزکردنی پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکانى هەیە کە بەربەستی دەروونی تەنیایی دەشکێنن، هەروەها بەرەوپێشبردنی بیرکردنەوەی ئەرێنی سەبارەت بە چۆنیەتی دۆزینەوەی باشترین ڕێگا و شێوازەکان، کە لەڕێگەیەوە پێداچوونەوە بە ڕێگا کاریگەر و ئەرێنییەکان دەکەین بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ کەسانی دەوروبەرمان لەماوەی مانگی ڕەمەزان.

 

 

 

پێوەرەکانی بیرکردنەوەی ئەرێنی لە مانگی ڕەمەزاندا

 دکتۆر دینا ئاماژەی بەوەدا کە مانگی ڕەمەزان دەرفەتێکی زێڕینە بۆ ئەوەی گۆڕانکارییەکی ئەرێنی لە ژیانتدا ئەنجام بدەیت، و مێشکت پاڵ بنێن بەرەو ئەم پێوەرانەی خوارەوە:

 

سوپاسگوزاری

 هەستکردنە بە بەهای ئەو بەخشش و نیعمەتە ئیلاهیانەی کە خودا پێی بەخشیویت. ئەوەی وا دەکات بتوانیت مێشکت ڕابهێنیت و ئەرکە گرنگەکانی ڕام بکەیت. لێرەدا دەتوانیت چەند ڕێگایەکی کاریگەر بۆ ئەوە پەیڕەو بکەیت، لەوانە "نووسینی ١٠ شتی ڕۆژانە کە سوپاسگوزاریت لە ژیانتدا ڕۆڵى جددەبینن بۆ بەرزکردنەوەی وزەی ئەرێنی، بەڕێوەبردنی کاتەکانت بە دوورکەوتنەوە لە دزەکانی کات[1] بۆ ئەوەی سەرنجت لەسەر پەرستن و پەرەپێدانی خۆت بێت؛ و جێبەجێکردنی بەرپرسیارێتیەکان". ئەوانەى لە کاتی خۆیدا داوات لێدەکرێت، ئەمەش وا دەکات هەست بە سەقامگیری سۆزداری و دەروونى بکەیت بە شێوەیەکی ئۆتۆماتیکی لە کاتی ڕۆژووی تایبەتدا.

 گرنگی بە کوالێتی خواردنەکانت بدە و زیاتر سەوزەی گەڵادار لە ژەمی بەیانیان و سوهوردا بۆ بەرزکردنەوەی بیرکردنەوەی ئەرێنی خۆت بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ.

 

باوەڕبون بەخۆت

 بەڕێوەبردنی بابەتەکانی پێشووت متمانە بەخۆبوونت پێدەبەخشێت و زیاتر توانای ڕاهێنانی مێشکت بەرەو بیرکردنەوەی ئەرێنی و پەرەپێدانی تواناکانت و بەدەستهێنانی ئەزموونی نوێ لە شوێنی کار و کارامەیی جۆراوجۆری دیکە لە ڕێگەی کردەوەکانی عیبادەت و ڕۆژووەوە پێدەبەخشێت. گرنگترینیان ئەوەیە: کەسێکی هۆشیار دەبیت کە ڕاهێنراویت بۆ ئەنجامدانی چالاکییە جۆراوجۆرەکان، سنوورێک بۆ کەسایەتی خۆت لەگەڵ کەسانی دیکە دادەنێیت و ڕێگە نادەیت لە هیچ حاڵەتێکدا بچنە ناوەوە. ئەمە جگەلەوەى کە خۆت دووردەخەیتەوە بە سەرقاڵبوون بە کاروباری ئەوانی تر و وردەکارییەکانی ژیانیان چاودێریکردنیان.

  

ئامۆژگاری بۆ بەرزکردنەوەی بیرکردنەوەی ئەرێنی و باری دەروونیت لە مانگی ڕەمەزاندا

 دکتۆر دینا ڕوونی کردەوە کە زۆربەمان ڕووبەڕووی چەندین تەحەددی دەبینەوە، سەرەتا لە کارکردنی کاتژمێرە درێژەکانەوە دەست پێدەکات، ئەمە جگە لە هەموو ئەو بەرپرسیارێتیانەی تر کە لە مانگە پیرۆزەکەدا دەکەونە سەرمان، کە ئەمەش کاریگەری نەرێنی لەسەر باری دەروونیمان دەبێت، و ڕەنگە ڕێگریمان لێبکات لە چێژوەرگرتن لە کەش و هەوای… ڕەمەزان. ئەگەر تۆ ئەو کەسەیت کە بەدەست ئەمەوە دەناڵێنیت، لێرەدا گرنگترین ئامۆژگارییەکانتان بۆ دەخەینەڕوو کە بیرکردنەوەی ئەرێنیتان بەرز دەکەنەوە و باری دەروونیتان باشتر دەکەن بۆ چێژوەرگرتن لە کەشوهەوای ڕەمەزان و عیبادەتەکانتان بە شێوەیەکی کاریگەر، بەم شێوەیەی خوارەوە:

 

ئاگاداری کوالێتی خواردنەکانت بە

 گۆڕانکاری لە ڕۆتینی ڕۆژانەی خواردنەکانتدا لە مانگی ڕەمەزاندا ڕەنگە بەشداربێت لە خراپبوونی باری دەروونیت، بۆیە ئامۆژگاریت دەکەین گرنگی بە کوالێتی خواردنەکەت بدەیت، وەک خواردنی زیاتری سەوزەی گەڵادار، مۆز، خورما، ماسی چەور، گوێز، دانەوێڵەی تەواو، و چەرەسات، بۆ ئەوەی بیرکردنەوەی ئەرێنی خۆت بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ بەرز بکەیتەوە، و بتخاتە دۆخێکی جەستەیی و دەروونی باشترەوە.

 

 

دوای نوێژی تەراویح، وەرزش بکە

 پزیشکانی دەروونی پشتڕاستی دەکەنەوە کە جوڵە بنەمای دابەزاندنی وزەیە. چونکە گیرانی وزەی نەرێنی لە ناوەوەتدا دەبێتە هۆی دروستبوونی چەندین کێشە، لەوانەش دەروونی و ئۆرگانیک. بۆیە ئامۆژگاریت دەکەین کە لە دوای نوێژی تەراویح بۆ ماوەی 10 خولەک لە ڕۆژێکدا ڕاهێنانی سادە ئەنجام بدەیت، یان دەتوانی پێش یان دوای ئەم کارە ڕاهێنانی پیاسە بکەیت، ئەمەش بەشێوەیەکی سروشتی ئەو هەستە بەختەوەریەت پێدەبەخشێت.

 

بیر لە سروشتە جوانەى دەوروبەرت بکەرەوە

بیر لە سروشت بکەرەوە لەکاتێکدا لە کارەکەت دەگەڕێیتەوە پێش ئەوەی ڕۆژوو بشکێنیت بۆ ئەوەی بیرکردنەوەی ئەرێنی خۆت لە مانگی ڕەمەزاندا بەرز بکەیتەوە

 

پێش نانی بەیانی بیر لە سروشتی جوان بکەرەوە

 لە ماڵەکەت دەربکەو بۆ شوێنە سروشتییە دیمەندارەکان بۆ ماوەی ١٥ خولەک پێش نانی بەیانی، یان هەوڵبدە لە باخچە گشتییەکان سەرگەردان بیت پێش ئەوەی لە کارەکەت بگەڕێیتەوە، و هەوڵبدە بیر لە شکۆمەندی گەردوونی دەوروبەرت بکەیتەوە، گوێ لە زەق و زەنگی گەڵاکانی دار بگرە، تەماشاى باڵندەکانبکە، چۆن بەپولدەگەڕێن سەرقاڵى چین، چۆن خوا بەشى هەموو ئەو زیندەوارانەى دیاریکردووە کەسیان لەبرسا نامرن، هەناسە بدە هەوای پاک هەڵمژە، سەیری جوڵەی هەورەکان بکەن؛ هەموویان یارمەتیت دەدەن بۆ گەڕاندنەوەی هاوسەنگی بۆ جەستە و دەروونت بۆ بەرەوپێشبردنی بیرکردنەوەی ئەرێنی، و زۆر باشترکردنی باری دەروونیت.

 

ئه‌رێنی بیربكه‌وه‌

دڵنیابە لە وەرگرتنی بیرکردنەوەی ئەرێنی(ئیجابى) وەک ڕێگەیەک لە کاتی ڕۆژووگرتنەکەتدا، چونکە ئەرێنی پاڵنەرێکە بۆ بینینی لایەنی گەشاوەی هەموو شتێک. هەر تەحەددا و سەختییەک ڕووبەڕووت دەبێتەوە، سەرکەوتوو دەبیت لە زاڵبوون بەسەریاندا. جگە لەوەش ئەرێنی ئومێد و گەشبینیت پێدەبەخشێت، ئەمەش باری دەروونیت باشتر دەکات، بۆ ئەوەی بتوانیت ڕۆژانی ڕەمەزان بە خۆشی و بەختەوەری بەسەر بەریت.

 

لە خودای گەورە نزیک ببەوە

 خودای گەورە فەرمووی: بەڕاستی دڵەکان لە یادی خودادا پشوو دەدەن. بۆ ئەوەی هەست بە ئارامی و دڵنیایی بکەیت، دەتوانیت لە خودا نزیک ببیتەوە بە ئەنجامدانی پێنج نوێژی ڕۆژانە و نوێژی تەراویح و شەونوێژ و خوێندنی قورئان و ستایش و تەهلیل و یارمەتیدانی بێبەشان و هەژاران و خیرکردن و بەخشین بۆ هەژاران؛ هەموو ئەم شتانە باری دەروونیت باشتر دەکەن و بە دڵنیاییەوە پاڵت پێوەدەنێن بە خۆبەخۆیی و خۆشەویستی و سۆزەوە بیرکردنەوەیەکی ئەرێنی بۆ ژیانێکی باشتر بۆ ژیان، نەک تەنها لە مانگی ڕەمەزاندا.

 

 کاتێک بۆ سەیرکردنی درامایەکى کۆمیدى تەرخان بکە

کەناڵە تەلەفزیۆنییەکان لە مانگی ڕەمەزاندا پێشبڕکێ دەکەن بۆ پیشاندانی زنجیرە دراماکان، بۆیە زنجیرەیەکی کۆمیدی هەڵبژێرە بۆ ئەوەی بەدوایدا بگەڕێیت و چێژ لە سەیرکردن وەربگریت. ئەو دیمەنانەی کە پیشان دەدرێن و دیالۆگەکان و ئەو بارودۆخانە کە ڕووداوە کۆمیدییەکانی تیادا دەسوڕێنەوە، پێکەنین و هەستکردن بە خۆشیتان پێدەبەخشن، ئەمەش یارمەتیدەرە بۆ باشترکردنی بیرکردنەوە و باری دەروونی ئەرێنی لە مانگی ڕەمەزاندا بەتایبەتی.

 

---

[1] ـ ئەو شتانە کە بێسودن و کاتێکى زۆرمان لێدەبەن، وەک پێگە کۆمەڵایەتیکەکان و یارییە ئەلکترۆنیەکان.... کۆمەڵێ شتیترى ئەم سەردەمە.