لەڕووی زانستییەوە ڤیتامین D، مێشک کاراتر دەکات

 

From: Google

 

خەمڵاندنە فەرمییەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە ٥٥ ملیۆن کەس لە سەرانسەری جیهاندا تووشی نەخۆشی بیرچوونەوە بوون، کە پێشبینی دەکرێت لەگەڵ بەرزبوونەوەی تەمەنی دانیشتوانی جیهان ژمارەکەش بەرزتربێتەوە. بۆ دۆزینەوەی ئەو چارەسەرانەی کە دەتوانن نەخۆشییەکە خاو بکەنەوە یان بیوەستێنن، پێویستە زاناکان باشتر لەو هۆکارانە تێبگەن کە دەبنە هۆی تووشبوون بە نەخۆشی بیرچوونەوە، بەپێی هەواڵێکی سایتى(Neuroscience News) زانستی دەمار.

توێژەرانی زانکۆی تافتسى ئەمریکى یەکەم توێژینەوەیان تەواو کرد بۆ پشکنینی ئاستی ڤیتامین D لە شانەکانی مێشکدا، بە تایبەتی لەو کەسانەی کە پێگەیشتوون، ڕێژەی جیاوازی دابەزینی توانای زانینیان هەبووە.

سارا بووس، توێژەری سەرەکی، بەڕێوەبەری سەنتەری(جان مایر) بۆ توێژینەوەی خۆراکی مرۆڤ، سەر بە ڕێکخراوی USDA، دەڵێت: "دەرکەوتووە ئەو گروپە بەتەمەنانەی ئاستی ڤیتامین D لە مێشکیاندا زیاترە، کارکردنی مەعریفی باشتریان هەبووە".

• ماسی و شیر و پرتەقاڵ

هەروەها توێژینەوەکە کە لە گۆڤاری(Alzheimer’s & Dementia: The Journal of the Alzheimer’s Association) بڵاوکراوەتەوە باس لەوە دەکات کە ڤیتامین D پاڵپشتی زۆرێک لە ئەرکەکانی لەش دەکات، لەوانە وەڵامدانەوەی بەرگری لەش و پاراستنی تەندروستی ئێسک.

سەرچاوەی خۆراک بریتین لە ماسی چەور و خواردنەوە بەهێزکراوەکان (وەک شیر یان ئاوی پرتەقاڵ)؛ هەروەها بەرکەوتنی کورت بە تیشکی خۆر ژەمێک لە ڤیتامین D دابین دەکات.

کایلا شیا، توێژەری سەرەکی، مامۆستای زانستە خۆراکیەکان لە کۆمپانیای تافتس دەڵێت: "زۆرێک لە توێژینەوەکان هۆکارەکانی خۆراکیان لە ئەدای مەعریفی یان کارکردن لە کەسانی گەورەساڵدا گرێداوە، لەنێویاندا چەندین لێکۆڵینەوە لەسەر ڤیتامین D، بەڵام هەموویان لەسەر بنەمای وەرگرتنی خۆراک یان پێوەرە تایبەتەکانی خوێنن". زانکۆ. لەگەڵ ڤیتامین D"، ئاماژەیە بۆ ئەوەی تیمی توێژەران دەیانویست بزانن "ئایا ڤیتامین D لە مێشکدا هەیە، و چۆن چڕیی ڤیتامین D پەیوەندی بە دابەزینی مەعریفیەوە هەیە."

 

• پرتەقاڵ و شەربەتەکەى

• نمونەی شانەکانی مێشک

بووت وشیا و تیمەکەیان پشکنینی نمونەی شانەکانی مێشکیان لە ٢٠٩ بەشداربووی پڕۆژەی توێژینەوەی یادەوەری و پیربوونی پەلە کرد(Rush Memory and Aging)، کە توێژینەوەیەکی درێژخایەن بوو لەسەر نەخۆشی ئەلزەهایمەر و لە ساڵی ١٩٩٧ دەستیپێکرد.

توێژەرانی پڕۆژەی ڕاش هەڵسەنگاندنیان بۆ کارکردنی مەعریفی بەشداربووان کردووە، کە گەورەساڵانی بەتەمەنن و هیچ نیشانەیەکی تێکچوونی مەعریفییان نییە، لەگەڵ تەمەنیاندا، هەروەها پاشماوەکانی ناو شانەکانی مێشکیان شیکردەوە دوای مردن.

لە لێکۆڵینەوەکەی زانکۆی تافتسدا، توێژەران تیشکیان خستۆتە سەر ئاستی ڤیتامین D لە چوار ناوچەی مێشکدا، کە دوو لەو ناوچەیە پەیوەندییان بە گۆڕانکارییەکانی پەیوەست بە نەخۆشی ئەلزەهایمەرەوە هەیە، یەکێکیان پەیوەندی بە جۆرەکانی بیرچوونەوە هەیە کە پەیوەندییان بە لێشاوی خوێنەوە هەیە، هەروەها ناوچەیەکی چوارەم کە هیچ… پەیوەندی ناسراو بە دابەزینی مەعریفی پەیوەست بە نەخۆشی ئەلزەهایمەر یان هەر نەخۆشییەکی تر.

توێژەران بۆیان دەرکەوتووە کە ڤیتامین D پێشتر لە شانەکانی مێشکدا هەبووە، هەروەها بەرزبوونەوەی ئاستی ڤیتامین D لە هەر چوار ناوچەی مێشکدا پەیوەندی بە باشترکردنی کارکردنی مەعریفیەوە هەیە.

 

• ڤیتامین د

• توێژینەوە ئایندەییەکان

هەروەها دەرکەوت کە ئاستی ڤیتامین D لە مێشکدا پەیوەندی بە هیچ کام لە نیشانە فیزیۆلۆژییەکانی پەیوەست بە نەخۆشی ئەلزەهایمەر لە مێشکدا نەبووە کە لێکۆڵینەوەیان لەسەر کراوە، لەوانە کۆبوونەوەی پلێتەکانى ئامیلۆید، یان بەڵگەی جەڵتەی مێشکی درێژخایەن یان مایکرۆسترۆک، واتە تا ئێستا ڕوون نییە بە تەواوی چۆنێتی ڤیتامین D دەتوانێت کاریگەری لەسەر کارەکانی مێشک هەبێ.

پرۆفیسۆر شیا دەڵێت: نەخۆشی بیرچوونەوە فرە هۆکارە، زۆرێک لە میکانیزمە نەخۆشییە بنەڕەتییەکانیش بە باشی تایبەتمەند نەکراون، دەشێت ڤیتامین D پەیوەست بێت بە دەرئەنجامێکەوە کە هێشتا نەبینراوە، بەڵام تیمی توێژەران پلانی بۆ داناوە بۆ خوێندن لە داهاتوودا."

• ئاگادارییەکی گرنگ

هاوکات پسپۆڕان هۆشداری دەدەن لە زیاد ڕەوى لە بەکارهێنانی ژەمە زۆرەکانی تەواوکەری ڤیتامین D بە مەبەستى خۆپارێزی، بەو پێیەی ژەمی پێشنیارکراوی ڤیتامین D 600 IU بۆ ئەو کەسانەی تەمەنیان لە نێوان 1 بۆ 70 ساڵدایە، هەروەها 800 IU بۆ ئەوانەی تەمەنیان گەورەترە، بەو پێیەی بڕی زیادە زیانبەخشە .ئەوانە دەبنە هۆی زیانگەیاندن و ئەگەری هەیە مرۆڤ ژەهراوی بکات.زیاتر بخوێنەرەوە